Festiwal Warsaw off ART powstał 7 lat temu z idei alternatywnego przeglądu sztuki off w czasie trwania wieloletniego święta sztuki w Warsaw Gallery Weekend. Idea prezentowania prac artystów w pracowniach nie jest nowa – trwa na świecie od wielu lat pod pomysłem Otwartych pracowni. Idea przeglądu mainstreemowych galerii natchnęła nas podczas obecności na Berlin Gallery Weekend w latach 2015-2017. Odkryliśmy wtedy, że oprócz głównego nurtu międzynarodowej sztuki, istnieją dwa nurty niezależnych galerii i trzy undergroundowych otwartych pracowni artystów. Każdy z nich był na tyle interesujący, że wnosił nową jakość w odbiorze sztuki. Zróżnicowanie prezentacji postaw artystycznych rozbudzało głód niejednego uczestnika wydarzenia.
W 2017 roku ideą niezależnych galerii i prezentacji udało mi się zarazić galerię Apteka Sztuki i Katarzynę Haber, ówczesną kuratorkę galerii, i tak w 2017 roku powstał Warsaw by Art – inicjatywa warszawskich instytucji kultury – galerii sztuki współczesnej, polegająca na skoordynowanej współorganizacji wydarzeń kulturalnych w Warszawie. Wydarzenie to zrzeszało niezależne galerie warszawskie, niebiorące udziału w głównym nurcie prezentacji komercyjnych galerii. Niestety festiwal ten nie przetrwał próby czasu i po 3 latach zakończył swoją działalność.
Jednak moja niepokorna dusza nie pozwoliła mi pozostawić tego obszaru bez wypełnienia. Trudno było mi zaakceptować fakt, że w idei tego wydarzenia zabrakło miejsca na prezentację otwartych pracowni artystów. I tak w 2018 roku powstał Festiwal Niezależnej Sztuki Off pod nazwą Warsaw off Art”. Jego celem miała być prezentacja otwartych pracowni artystów warszawskich i nie tylko.
Pierwsza edycja festiwalu była wielką niewiadomą, a jak się później okazało ogromnym sukcesem i skandalem „artysta kontra galerie”. Powstał wojowniczy manifest, którego sensem było pokazanie, że prawdziwa krew sztuki (artysty) jest w brudnych, dusznych i niesterylnych pracowniach, a osocze wyłącznie w białych sterylnych galeriach.
„…Od lat, na warszawskim rynku działają galerie, które ożywiają przestrzeń miasta komercyjną sztuką. Zapominamy jednak, że głównym dostawcą krwiobiegu sztuki jest sam artysta, jego żywa postawa i ciężka praca nad samym sobą. Istotą bycia artystą są ciągłe wybory pomiędzy sztuką a konwencjonalnym życiem. Konsekwentne podążanie pod prąd, wbrew modnym kierunkom artystycznym czy wydarzeniom politycznym.
Oglądając gotowe dzieła w galeriach publiczność nie widzi, że artysta od mroków piwnicy po duszny strych, eksperymentuje z dziełem materii, pośród wojny umysły czy zamętu istnienia. Na komercyjnym rynku sztuki brakuje tego wszystkiego, co napędza krwiobieg warszawskich galerii. Można odczuć niedostatek pracowni artystów, pokazywania procesów twórczych i granic sztuki. Pól eksperymentów oraz miejsc żywej artystycznej wypowiedzi….” (manifest Warsaw off Art – Piotr Ambroziak)
Do dnia dzisiejszego brzmi echo słów tego manifestu. Z 24 zaproszonych artystów i ich pracowni większość z nich się wycofała się z festiwalu pod wpływem zaistniałej sytuacji. I edycję festiwalu rozpoczęliśmy zaledwie z 13 pracowniami odważnych artystów. Oddolna, niezależna inicjatywa stworzona przez artystę dla artystów spotkała się z bardzo dobrym przyjęciem, a w pracowniach oprócz kuratorów i kolekcjonerów sztuki pojawili się pierwsi odbiorcy sztuki, którzy mogli dotknąć prac i zadać artystom pytania, których obawialiby się skierować do artysty w czasie wernisaży. I „kontrowersyjna” edycja festiwalu udowodniła, że jest miejsce podczas Warsaw Gallery Weekend na 3 różne obiegi, prezentujące sztuki i każdy może wnieść coś wartościowego. Potrzebne są zarówno galerie, jak również miejsca, gdzie powstaje sztuka, a artyści mają możliwość prezentacji swojego dorobku na swoich warunkach.
Kolejne edycje przechodziły transformację. Do prezentowanych pracowni zostali zaproszeni zarówno ogólnopolscy, jak i międzynarodowi artyści, wzbogacając wachlarz prezentowanej sztuki.
„….Poprzez swoją formułę otwartych pracowni, prezentowania artystów niezależnych, których twórczość wymyka się wszelkim znanym stylom oraz technikom, Warsaw off ART co roku konsekwentnie udowadnia, że polska sztuka współczesna i artyści ją tworzący mają znacznie więcej do powiedzenia niż wydawać by się mogło gościom licznych warszawskich galerii.
Założenie prezentowania artystów tworzących sztukę bezkompromisową, przekraczającą granicę wyobraźni i utartych schematów z roku na rok cieszy się coraz większym zainteresowaniem, tak ze strony licznie zgłaszających się na festiwal twórców, jak i nieustannie powiększającego się grona odbiorców. Inicjatywa ta, przyciągając artystów i z kraju i z zagranicy, bardzo szybko przybrała format jedynego w swoim rodzaju Niezależnego Międzynarodowego Festiwalu Niezależnej Sztuki Współczesnej, podczas którego prezentujemy zarówno twórców stawiających pierwsze kroki, jak i mających ugruntowaną pozycję na polskiej oraz międzynarodowej scenie artystycznej”. (tekst: Bratka Leligdowicz o IV edycji)
Do prezentacji artystycznej zostali zaproszone również kolektywy artystyczne, filmowcy, fotografowie, performerzy i muzycy. Z roku na rok festiwal rósł w siłę dzięki pomocy zaproszonej kuratorki i współorganizatorki Bratki Leligdowicz (2020-2021) i międzynarodowego czeskiego kuratora, współorganizatora IV edycji Tomasza Koudeli i University of Ostrava (2020-2022).
I tak staliśmy się Niezależnym Międzynarodowym Festiwalem sztuki OFF – Warsaw off ART, w którym brało udział ponad 200 różnych artystów z Polski, Turcji, Czech, Holandii, USA, Ukrainy, Australii, Szwecji, Norwegii, Słowacji. Patronami honorowymi festiwalu zostali Prezydent m.st. Warszawy, Ambasada Republiki Czeskiej w Warszawie, University of Ostrava, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie. Mimo swojego niezależnego charakteru Festiwal Warsaw off ART spotkał się z uznaniem odbiorców i bezsprzecznie stał się jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych stolicy.
Dyrektor festiwalu – Warsaw off ART – 2018-2024
Piotr Ambroziak
